شکار و طبیعت ایران

مشخصات ظاهری: این پرنده؛ 170 سانتی متر طول دارد و اندکی از پلیکان سفید بزرگتر است. رنگش سفید چرکی است و فاقد کاکل است. اما پرهای پشت سرش اندکی بلند ومجعد است و رنگ روشن صورتی در پر و بالش مشاهده نمی شود. پاهایش خاکستری سربی است و در زیر بال هایش،سیاهی دیده نمی شود. روتنه اش اندکی حالت نقره ای رنگ دارد و لکه ی بزرگ زرد رنگی در پایین گلویش مشاهده می شود. در اطراف چشمانش حلقه ی خاکستری ، شبیه رنگ پاهایش دیده می شود. پرنده ی نابالغ، قهوه ای کمرنگ و شبیه پرنده ی نابالغ پلیکان سفید است.

صدا: صدای این پرنده شبیه پلیکان سفید و به صورت هیس – هیس» یا پارس کردن شنیده می شود.

زیستگاه: این پرنده در دریاچه شور و شیرین ، سواحل و باتلاق ها به سر می برد. در ایران، زمستان ها فراوان است و به تعداد اندک در دریاچه ی بختگان و پریشان و به ندرت در دریاچه ی هامون تولید مثل می کند. در جزیره ی قشم نیز دیده شده است.

حفاظت: این پرنده در سطح جهانی در خطر بوده و در ایران ، در زمره ی پرندگان حمایت شده است و به حفاظت کامل از زیستگاه های تولید مثل نیاز دارد.

منطقه بلند ندیده یا تخت بلند ندیده در جنوب بیابان لوت مرکزی و ریگ یلان در استان کرمان واقع است. این منطقه به دلیل ارتقاع بشتر نسبت به بستر دشت لوت، دارای افق دید وسیع و همچنین دید بسیار از تپه های ریگ یلان است که به همین دلیل به بلند ندیده شهرت یافته و مورد توجه کویرنوردان است. این منطقه ابتدا توسط گروه بیراهه نوردان طبیعت ایران معرفی شد و از آن پس از نقاط مورد بازدید در لوت مرکزی است.

تخت بلند ندیده در واقع ارتفاعات فرسایش یافته در منطقه لوت است که در اثر فرسایش های آبی و بادی  دارای سطحی مسطح و سنگریزه ای است. این منطقه در جنوبی ترین قسمت ریگ یلان در نقطه تلاقی ماسه های کوتاه بیابان لوت زنگی احمد و یا لوت جنوبی  با تپه های مرتفع ماسه ای ریگ یلان لوت  قرار گرفته است. منطقه بلند ندیده فاقد پوشش گیاهی است. گستره ای شمالی جنوبی به طول ۸ کیلومتر دارد و عرض متوسط شرقی غربی آن در حدود ۴ کیلومتر است.

از مهمترین چشمه های طبیعی این منطقه می توان به هومینو، سورک، خوشومی، چاه سرخو، کج لنگی، نی باز، ریز آب احمد، چادر ملو و چشمه آب سوراخ اشاره کرد که اغلب آن ها در خشکسالی ها خشک می شوند.

ارتفاعات دره انجیر که معروف به کوه هزار دره است، با داشتن دره های عمیق و متعدد، زیستگاههای امن و بکری را برای سه گونه ارزشمند یوزپلنگ، کل و بز و قوچ و میش به وجود آورده است. مشاهدات یوزپلنگ آسیایی در قسمتهای مختلف منطقه به ویژه دره های ارتفاعات دره انجیر و به ویژه دره هومینو ظرف چند سال اخیر قابل توجه بوده است. تخمین زده می شود که ۳ تا ۵  قلاده یوزپلنگ آسیایی در پناهگاه حیات وحش دره انجیر زندگی کنند.

دامنه ارتفاعی این منطقه بین ۸۵۰ تا ۲۰۰ متر، میانگین دمای سالیانه ۱۵/۵ درجه سانتی گراد و میانگین بارندگی سالیانه ۷۵ میلی متر است که موجب ایجاد منطقه ای با آب و هوای فراخشک معتدل می­شود. این منطقه به عنوان محل عبور و مهاجرت یوزپلنگ آسیایی بین مناطق کالمند، بافق، سیاه کوه و نایبندان محسوب می­شود.

  پوشش گیاهی

گونه ­های مختلف گیاهی پناهگاه حیات وحش دره انجیر شامل: انجیر وحشی، درمنه، رندک، بهوه شور، اشنان، آویشن، عجوه، اردلک، سمیسک، گون، بادام کوهی، بنه، قیچ، تاغ، گز، خارشتر، اسپند، تلخه بیان، کلاه میرحسن و اسکنبیل می باشد.

  حیات وحش

دارن شاخص پناهگاه حیات وحش دره انجیر شامل: یوزپلنگ، پلنگ، جبیر، قوچ و میش، کل و بز، کفتار، کاراکال، گربه وحشی، خرگوش، روباه معمولی و انواع جوندگان می باشند.

کبک، تیهو، باقرقره شکم سیاه، سنگ چشم خاکستری، چکاوک بیابانی، زاغ بور، دلیجه، دودوک و انواع مختلفی از پرندگان شکاری و گنجشک سانان از مهمترین پرندگان منطقه هستند.

لاک پشت مهمیزدار، بزمجه بیابانی، سوسمار خار دم ایرانی و آگامای چابک از جمله خزندگان پناهگاه حیات وحش دره انجیر بشمار می روند.

این تالاب در شرق‌ روستای‌ كافتر و جنوب‌ كوه‌ بل‌ در دشتی‌ كه‌ میان‌ كوههاست‌ از آبهایی‌ كه‌ از دامنه‌ كوهها سرازیر می‌شود و همچنین‌ از آب‌ رودخانه‌ شادكام‌ این‌ دریاچه‌ درست‌ شده‌ است‌. پیرامون‌ این‌ آبگیر پهناور چمنزارهای‌ وسیعی‌ وجود دارد كه‌ تابستان‌ و بهار، چراگاه‌ دامهای‌ تیره‌های‌ گوناگون‌ ایل‌ قشقایی‌ می‌باشد. عمق‌ دریاچه‌ كم‌ و از گیاهان‌ باتلاقی‌ و نی‌ پوشیده‌ شده‌ است‌. در این‌ منطقه‌ نمكزار ابرقو، رودخانه‌ شادكام‌ و غار بزرگ‌ و زیبای‌ " كان‌ كوهر" نیز از عوارض‌ طبیعی‌ عمده‌ بشمار می‌روند. وجود چشمه‌ها و قناتهای‌ فراوان‌ با آبهای‌ گوارا كه‌ سرچشمه‌ بیشتر آنها دامنه‌های‌ كوه‌ بل‌ می‌باشد از دیگر ویژگیهای‌ طبیعی‌ منطقه‌ است‌.
 

این تالاب  مساحتی درحدود 48 کیلومترمربع دارد ، این دریاچه در 35 كیلومتری جنوب اقلید فارس و در ارتفاع 2300 متری از سطح دریا قرار دارد و طول آن در حدود 24 كیلومتر و عرض آن 6 كیلو متر می باشد و  یکی از دریاچه های آب شیرین استان فارس است  و از زیستگاه های بسیار ارزشمند پرندگان مهاجر محسوب میشود.

 این تالاب درکنار روستای کافتر واقع شده و دومین دریاچه آب شیرین بعداز دریاچه پریشان است که زیستگاه طبیعی پرندگان مهاجر و محل پرورش ماهی های کپور و آمور می باشد. وجودچشمه سارها وقنوات متعدد علاوه برایجاد مناظر زیباودیدنی زمینه مساعدی برای پرورش ماهی قزل آلا فراهم نموده است.
درحال حاضر، برداشت بی رویه از رستنی های محدوده ی این دریاچه وآب آن ، حیات آن را به مخاطره انداخته است .این دریاچه یکی اززیباترین چشم اندازهای طبیعی استان است.

حیات وحش

50 گونه پرنده آبزی و کنار آبچر متعلق به 12 خانواده و 6 راسته در تالاب کافتر مورد شناسایی قرار گرفته است. خانواده مرغابیان با 66.26 درصد، بیشترین فراوانی و خانواده اکراسیان با 0.02 درصد، دارای کمترین فراوانی در تالاب کافتر بوده است. بیشترین تعداد و فراوانی پرندگان شناسایی شده متعلق به خانواده های پرندگان آبزی با 67.09 درصد فراوانی و کمترین فراوانی مربوط به خانواده پرندگان کنارآبچر با 32.91 درصد فراوانی بود.

در حوزه دریاچه كافتر از رده خزندگان نمونه هایی از اعضا سه راسته مارها، سوسمارها و لاك پشتان وجود دارد و بطور كلی 24 گونه مار متعلق به 3 خانواده تشخیص داده شد كه دراین میان خانواده Typhlopidae تنها یك گونه و خانواده Viperidaeچهار گونه و خانواده colubridaeما بقی گونه ها یعنی نوزده عدد را به خود اختصاص داده اند از مجموع مارهای شناسایی شده 6 گونه سمی، 3 گونه نیمه سمی و 15 گونه از انواع غیرسمی می باشد از بین مارهای منطقه مورد مطالعه تنها دو گونه متعلق به جنس Natrix كه زندگی ابزی دارند وابسته به اكوسیستم دریاچه تشخیص داده شد كه این مارها در نواحی پرگیاه دریاچه، علفزارهای تالابی، آبراهه های منتهی به دریاچه، چمن زارها و بیشه های مجاور چشمه ها دیده می شوند.

دره های رود خسک رود لوت در موقعیت جغرافیایی در استان کرمان و ۱۵۰ کیلومتری شهرستان شهداد در مسیر شهرستان نهبندان واقع است. کال شور تنها رودخانه دایمی لوت است. در عین حال مسیل های دیگری نیز به منطقه چاله نمکزار لوت میریزند که خسک رود یا خشک رود مهمترین آن است. این مسیل، آبی به صورت دایم در خود ندارد ولی مسیر عبور آب های فصلی لوت شمالی است. سه مسیل موازی با شیب تند از شمال به جنوب به چاله نمکزار میریزند و هر یک از این سه  با نامهایی جدید و یا باستانی شناخته می شوند که تنگ امیر (به یاد زنده یاد امیر طالبی گل) و تنگ رتیل از آن جمله اند. در تحقیقاتی که از این مسیل به عمل آمده  نشان میدهد که بستر خشک این مسیل تا منطقه بالا حوض  و اندکی بالاتر تا اقامتگاه قدیمی ادامه دارد. این مسیل علاوه بر اینکه آبهای کوه های بختو را جذب میکند بیشتر آبهای کوهستان های شمال شرقی بختو تا انبار و همچنین قسمت بزرگی از آبهای شمال شرقی لوت مرکزی را نیز به خود اختصاص می دهد.

این مسیل ها که بعد از دهانه تنگ امیر به خشک رود بالا یا شمالی معروف اند، از شرق به غرب خشکرود شرقی، میانی وغربی را بوجود می آورند . خشک رود های موازی مهم ترین و بزرگترین مسیل واقع در لوت شمالی اند و با فاصله هایی بعد ازدو راهی تنگ امیر در یک مسیل واحد قرار می گیرند و خشک رود پایین یا جنوبی را به وجود می آورند . خشک رود در هنگام رگبارهای شدید ، روان آب های ارتفاعات شرقی لوت شمالی از کوه کلوم تا کوه عبدالهی و همچنین دشت های آن نواحی را به سوی چاله مرکزی لوت هدایت می کند.  در دهانه ورودی به خشک رود بالا بر اساس اختلاف سطح کف این مسیل با شرق دشت سر مرغاب کوه ، به واسطه فرسایش روان آب های مسیل ، در طرفین مسیل خشک رود ترانشه هایی به ارتفاع حدود ۴۰ متر ایجاد گشته و جذابیت خاصی به آن منطقه بخشیده است. در همین مکان و در تاریخ ۹۲٫۱۰٫۱۱ خورشیدی زنده یاد امیر طالبی بر اساس برخورد با مین، جان شریف ش را از دست داد و از آن زمان به پیشنهاد علاقه مندان سرزمین لوت ، به پاس تلاش های آن عزیز از دست رفته نام آن دهانه با نام ” تنگ امیر ” معرفی گردید.

در جایی که رودخانه خشک به چاله نمکزار ختم می شود، ۴ کیلومتر شمال منطقه کال گوشه، دهانه رودخانه خشک دارای دهانه ای چند کیلومتری است. اختلاف ارتفاع بین بستر رود و سطح دشت در حدود ۱۰۰ متر است.

فرسایش آب در جهت عمودی بر روی طبقات رسوبی با سختی های مختلف تاثیر گذاشته و سیستم های مطبق و بلوک های رسوبی پراکنده ایجاد کرده است. که به صورت خرابه های شهری است که به شهر لوت شهرت دارد. این نمونه و عوارض مختص این منطقه است و در سایر مناطق لوت ایجاد نشده است. ۲۰ کیلومتر به سمت جنوب کال گوشه دره خشک به صورت پنجه ای شکل گسترش یافته و در حدود ۴۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

در کنار اقامتگاه قدیمی کال گوشه دیواره ها به صورت دره های کانیونی دیده می شود که عرض پایه آن بین ۶ تا ۸ متر متغیر است. ابتدای آن با ارتفاع ۸۰ متر با دیواره های عمودی که در منطقه هرمی شکل و فلات دشت را بریده است. شیارها به صورت عمودی و در اثر حرکت های تکنوکیت بوجود آمده است.

دشت سر در مرکز بیابان لوت در بخش لوت مرکزی واقع است. این منطقه از شمال به مسیر ارتباطی شهداد به نهبندان و مناطق بالازرد و پوزه کال، از غرب به منطقه کلوت ها و کلوتک ها، از شرق به ریگ یلان و از جنوب به هامون شور گز و لوت زنگی احمد یا لوت جنوبی محدود می شود. این منطقه در استان کرمان و خراسان جنوبی واقع است.

هامادا در واقع دشتهای پوشیده از سنگهای ریز و درشتی هستند که گویی بصورت مصنوعی در کنار هم چیده شده و بیابان را سنگفرش نموده و لذا بنام سنگفرش بیابان نیز نامیده می شوند. عملکرد فرسایش بادی سبب می شود تا ذرات ریز لابه لای ذرات و قطعات درشت سنگ به مرور زمان حمل شده و قطعات بزرگتر که باد قادر به حمل آنها نیست در طول زمان نسبتاً طولانی در کنار هم تجمع یافته و منظره سنگفرش بیابان را پدید آورند. فرسایش شدید قطعات سنگی یاد شده مخصوصاً ساییده شدن آنها در اثر برخورد ذرات شن و ماسه معلق در باد موجب ایجاد اشکال متفاوت از این قطعات و قلوه سنگها بعضاً با حاشیه و لبه تیز و برنده با نام بادساب می شود. این پدیده در کل دشتهای منطقه  مرکزی بیابان لوت مرکزی و شمالی عمومیت داشته ( بجز پلایاها و کفه های رسی) و مناظر جالبی را پدید آورده است. 

ضخامت رسوبهای دشت مرکزی لوت را تا ۷۰۰ متر تخمین میزنند. این لایه های رسوبی از ماسه سنگ، گچ، و نمک به همراه یک لایه آب شور که به مرور زمان خشک شده است تشکیل شده اند. بر روی سطح هامادای لوت دشت ریگی پوشیده شده است. این سنگهای کوچک از فرسایش توده های آذرین  شمال لوت ایجاد شده است. همچنین در این دشت سطوح مسطحی فاقد پوشش قلوه سنگی دیده میشود که به صورت پراکنده در دشت قابل مشاهده است. این مناطق عموما پوشیده از لیمون های خشک شده، داغ آب و شوره نمکی هستند. ارتفاع کمتری نسبت به زمینهای اطراف دارند. به عنوان مثال در نزدیکی کوه ملک محمد ۶ سطح قابل شناسایی است که اختلاف ارتفاع آنها بین سطح ابتدایی و تراس اولی به ۱۰ متر نیز میرسد.

دشت سر در قسمت مرکزی و جنوبی آن، بوسیله گسلهای طولی و عرضی از مناطق کوهستانی و چین خورد اطراف خود جدا می شود. تحقیقات نشان میدهد این وضعیت به دلیل وجود بلوکی سخت در زیر پوسته هامادای لوت است که آنرا متقاوت از سرزمینهای اطراف خود میکند. فرسایش در این منطقه توسط آب، باد، تغییرات زیاد درجه حرارت (ترمو کلاستیک) و نیروی ثقل زمین شکل میگیرد.

شبکه آبراهی از رودهای خشک با عمق کم در این منطقه از شمال شرقی به جنوب غربی گسترش دارد که از کوه سیمرغ، کوه بختو و کوه عبداللهی در شرق سرچشمه گرفته و به چاله نمکزار لوت در حاشیه کلوت های شرقی پایان میگیرند. این شبکه های آبی در برخی مناطق لوت دره های کانیونی ایجاد کرده اند. از نمونه این دره ها می توان به دره زبان مار در شرق دشت اشاره کرد. عرض دره بین ۶ تا ۱۸ متر متغیر است. این دره ها در اثر حرکت های تکنوکیت زمین ایجاد شده و با عبور هرزآبهای دشت به صورت دیوارهای تشتکی و شکاف دار درآمده است.

تنها کوه واقع در دشت مرکزی لوت کوه ملک محمد است که در مرکز دشت قرار دارد و ارتفاع آن ۸۶۰ متر است. نفوذ ماسه ها تا پای قله و مناظر چاله مجاور آن، مناظر زیبایی را ایجاد کرده اند. در لوت مرکزی آثار آتشفشانی محدود در نزدیکی کوه ملک محمد به چشم میخورد.

در سرتاسر غربی دشت مرکزی لوت، به طرف چاله کلوت، زمین بدون شیب و به طور ناگهانی فرونشسته است. در جنوب این فرونشست که تقریبا همراستای کوه ملک محمد در شرق است، اشکالی به صورت ستاره های منفرد و هرمهای ماسه ای ایجاد شده است که به تپه های ستاره ای لوت شهرت دارند.

دشت سر از شمال به جنوب  بوسیله انباشتهای ماسه ای در غرب و در شرق بوسیله کلوت ها کم عرض میشود.  شیب عمومی دشت سر یا دشت مرکزی لوت از شمال به جنوب  و دارای شیب آرامی است. در نیمه جنوبی دشت و جنوب کوه ملک محمد دشت سطح رسوب گذاری در داخل لوت است که بوسیله پوشش جوش سنگی سخت و محکم شده است. رنگ زمین در این مناطق خاکستری تیره است. این دشت در جنوبیترین قسمت به شورگز هامون میپیوندد که حوضه آبریز رود شور گز است که از به هم پیوستن آبراهه های کوچک نواحی جنوبی ماسه ها را قطع کرده و به دق شورگز هامون در جنوب  لوت مرکزی میریزد.  زمینهای این منطقه پف کرده و زرد متمایل به قهوه ای است. این منطقه حالت کویری به خود گرفته و در بعضی مناطق دارای رطوبت و باتلاقی است. علاوه بر این منطقه، مناطق کویری پراکنده دیگری در تپه ماهورهای ما بین کوه عبداللهی، کوه سرخ و کوه سیمرغ در لوت شمالی قابل مشاهده است.

دشت سر فاقد پوشش گیاهی است و در فصل بهار و پس از بارشهای فصلی، بافت ضعیفی از پوشش گیاهی چمنی در منطقه شکل میگیرد که به سرعت خشک می شود.